Wiele razy pisałem już o tym, że szylkretowe umaszczenie jest niezwykłe. Choćby dlatego, że mogą się nim pochwalić niemal wyłącznie kotki – tak już działają geny za ten kolor kociego futra. W tym tekście proponuję Wam zgłębienie mechanizmów dziedziczenia umaszczenia szylkretowego. Pamiętajcie, że przedstawione w tym tekście liczby to dane statystyczne – rzeczywiste wyniki krycia mogą nieco od nich odbiegać.
Geny odpowiedzialne za szylkretowe umaszczenie u kotów
Omawianie dziedziczenia szylkretowego umaszczenia u kotów zacznijmy od przypomnienia, że szylkretowe umaszczenie jest wynikiem współdziałania ze sobą allelu O (orange) z allelem o (non-orange). Pierwszy sprawia, że w kocie włosy stają się rude (lub kremowe, jeśli zwierzak będzie miał w genotypie allele dd – patrz Jasne i ciemne umaszczenia u kotów), drugi zaś warunkuje nie-rudą (nie-kremową) barwę (patrz też Szylkretowe umaszczenie u kotów). Gdy spotkają się razem w genotypie Oo, część włosów u kota będzie ruda (lub kremowa), część w innym kolorze, czyli zwierzak będzie miał szylkretowe umaszczenie.
Specyficzną cechą alleli orange i non-orange jest to, że znajdują się na chromosomach X, co oznacza, że kocur może mieć tylko albo allel O albo allel o, czyli genotyp OY lub oY (litera Y oznacza tu chromosom Y, na którym nie ma genów odpowiedzialnych za umaszczenie). Kotka natomiast może mieć genotypy: OO, oo lub Oo.
- Kocur o genotypie OY jest rudy lub kremowy.
- Kocur o genotypie oY jest nie-rudy lub nie-kremowy.
- Kotka o genotypie OO jest ruda lub kremowa.
- Kotka o genotypie oo jest nie-ruda lub nie-kremowa.
- Kotka o genotypie Oo jest szylkretowa.
Kojarzenie rudego (kremowego) kocura z nie-rudą (nie-kremową) kotką
Skoro już przypomnieliśmy sobie geny szylkretowego umaszczenia możemy zająć się dziedziczeniem szylkretu. Jak łatwo się domyśleć, by urodziła się szylkretowa kotka, rodzice muszą przekazać jej jeden allel O i jeden allel o. Możliwe jest to wyłącznie w czterech przypadkach.
W pierwszym ojcem jest rudy (kremowy) kocur, a matką nie-ruda (nie-kremowa) kotka.
Kocur o rudym (kremowym) umaszczeniu zawsze ma genotyp OY i wytwarza dwa rodzaje plemników: z chromosomem X, który zawiera allel orange oraz z pustym chromosomem Y, w stosunku pół na pół. Kotka o nie-rudym (nie-kremowym) umaszczeniu zawsze ma genotyp oo i produkuje wyłącznie komórki jajowe z allelem non-orange.
U dzieci naszej pary dochodzi do wymieszania materiału genetycznego rodziców. Jak widzimy na rysunku pierwszym, w tym przypadku mogą nam się urodzić wyłącznie kocięta o genotypach: Oo i oY – innej możliwości nie ma – w stosunku 1:1. Osobniki o genotypach Oo są szylkretowymi kotkami, a o genotypach oY, nie-rudymi kocurkami.
Kojarzenie rudego (kremowego) kocura z nie-rudą (nie-kremową) kotką
Czyli Statystycznie ze związku rudego (kremowego) kocura z nie-rudą (nie-kremową) kotką rodzi się w miocie 50% kotek o szylkretowym umaszczeniu oraz 50% kocurków o nie-rudym umaszczeniu.
Kojarzenie nie-rudego (nie-kremowego) kocura z rudą (kremową) kotką
Kolejną możliwością jest skojarzenie nie-rudego (nie-kremowego) kocura z rudą (kremową) kotką.
Kocur o nie-rudym (nie-kremowym) umaszczeniu wytwarza dwa rodzaje plemników: z allelem o na chromosomie X i z pustym chromosomem Y (pół na pół). Kotka o rudym (kremowym) umaszczeniu natomiast tylko jeden rodzaj komórek jajowych – z allelem O na chromosomie X (pół na pół).
Na schemacie poniżej widzimy, w jaki sposób dziedziczy się szylkretowe umaszczenie w tym przypadku. W statystycznym miocie znajdziemy kocięta o genotypach Oo oraz OY, w stosunku 1:1. Potomstwo o genotypach Oo to szylkretowe kotki, a o genotypach OY to rude kocurki.
Kojarzenie nie-rudego (nie-kremowego) kocura z rudą (kremową) kotką
Czyli w efekcie kojarzenia nie-rudego (nie-kremowego) kocura z rudą (kremową) kotką, w miocie statystycznie rodzi się 50% kotek o szylkretowym umaszczeniu oraz 50% kocurków o rudym umaszczeniu.
Kojarzenie rudego (kremowego) kocura z szylkretową kotką
Czwartym sposobem na uzyskanie szylkretowych kociąt jest skojarzenie ze sobą rudego (kremowego) kocura z szylkretową kotką.
Kocur o rudym (kremowym) umaszczemiu, jak już wiemy, produkuje dwa rodzaje plemników: z allelem O na chromosomem X i chromosomem Y bez genów warunkujących umaszczenie. Kotka o szylkretowym umaszczeniu – w przeciwieństwie do rudej lub nie-rudej – także dwa rodzaje komórek jajowych: z allelem orange i allelem non-orange..
Na rysunku poniżej widzimy wyraźnie, że w tym przypadku dziedziczenia szylkretu możliwych kombinacji genów u potomstwa naszej pary jest więcej niż poprzednio. Mogą nam się zatem urodzić kocięta o genotypie OO, Oo, OY oraz oY, w stosunku 1:1:1:1. Pod względem fenotypów oznacza to: rude kotki, szylkretowe kotki, rude kocury i nie-rude kocury, również w stosunku 1:1:1:1.
Kojarzenie rudego (kremowego) kocura z szylkretową kotką
Czyli statystycznie ze związku rudego (kremowego) kocura z szylkretową kotką w miocie rodzi się 25% kotek o szylkretowym umaszczeniu, 25% kotek o rudym (kremowym) umaszczeniu, 25% kocurów o rudym (kremowym) umaszczeniu i 25% kocurów o nie-rudym (nie-kremowym) umaszczeniu.
Kojarzenie nie-rudego (nie-kremowego) kocura z szylkretową kotką
I wreszcie ostatni przypadek: kojarzenie nie-rudego (nie-kremowego) kocura z szylkretową kotką. Jak wiemy, kocur o nie-rudym (nie-kremowym) umaszczeniu wytwarza dwa rodzaje plemników: z allelem o na chromosomie X i z pustym chromosomem Y, a kotka o szylkretowym umaszczeniu dwa rodzaje komórek jajowych: z allelem orange i allelem non-orange.
Rysunek poniżej pokazuje nam, że po takich rodzicach statystycznie rodzą się kocięta o genotypach Oo, oo, OY oraz oY, w stosunku 1:1:1:1, czyli szylkretowe kotki, nie-rude (niekremowe) kotki, rude kocury i nie-rude (nie-kremowe) kocury.
Kojarzenie rudego (kremowego) kocura z szylkretową kotką
Czyli statystycznie ze związku nie-rudego (nie-kremowego) kocura z szylkretową kotką w miocie rodzi się 25% kotek o szylkretowym umaszczeniu, 25% kotek o nie-rudym (nie-kremowym) umaszczeniu, 25% kocurów o rudym (kremowym) umaszczeniu i 25% kocurów o nie-rudym (nie-kremowym) umaszczeniu.
Kojarzenia, z których nie narodzą się szylkretowe kotki
Szylkretowych kotek nie da nam:
- Kojarzenie rudego (kremowego) kocura z rudą (kremową) kotką – brak alleli o,
- Kojarzenie nie-rudego (nie-kremowego) kocura z nie-rudą (nie-kremową) kotką – brak alleli O.
Wnioski z dziedziczenia szylkretowego umaszczenia u kotów
Czas na podsumowanie tego, co napisałem powyżej.
- Ze względu na sposób dziedziczenia, umaszczenie szylkretowe występuje u kotek.
- Aby urodziły się szylkretowe kotki, jedno z rodziców musi posiadać w genotypie allel orange, a drugie allel non-orange.
- Wszystkie kotki w miocie są szylkretowe jeśli jedno z rodziców jest rude, a drugie nie-rude.
- Po szylkretowej matce statystycznie tylko połowa kotek z miotu jest szylkretowa.
- Po nie-rudej (nie-kremowej) matce urodzą się zawsze nie-rude (nie-kremowe)kocurki.
- Po rudej (kremowej) matce urodzą się zawsze rude (kremowe) kocurki.
- Po szylkretowej matce mogą urodzić się kocurki rude (kremowe) i nie-rude (nie-kremowe) – statystycznie pół na pół.
Uwagi do dziedziczenia szylkretowego umaszczenia u kotów
Na zakończenie muszę jeszcze dodać kilka uwag.
- Na rysunkach ilustrujących dziedziczenie umaszczenia szylkretowego, nie-rudy kolor futra prezentowany był przez barwę czarną. Oczywiście to tylko przykład. Zamiast niej mógłby to być każdy inny podstawowy kolor, np. czekoladowy, niebieski lub płowy.
- We wszystkich przykładach pisałem o rudym kolorze. Powinniśmy jednak wiedzieć, że zamiast rudego u kota może pojawić się kolor kremowy. Barwa kremowy jest rozjaśnioną wersją barwy rudej. Pojawia się, gdy w genotypie kota pojawi się dodatkowy gen o nazwie diluted (czytaj też Geny koloru włosów u kotów), ale o tym jeszcze będę pisał.
Tekst i rysunki: Jacek P. Narożniak
Zdjęcie: „2010-08-30 21-38-53 P1040106 (8653600502)”
by Greg Mote from Glendora, CA, USA – 2010-08-30 21-38-53 P1040106.
Licensed under CC BY 2.0 via Wikimedia Commons.
.jpg#/media/File:2010-08-30_21-38-53_P1040106_(8653600502).jpg){kind=link}
