Koci szkielet zbudowany jest według tego samego schematu, co szkielet ludzki i szkielety innych ssaków. Wszak wszystkie ssaki wyłoniły się z tego samego odległego gadziego przodka. W procesie ewolucji gatunków, poszczególne elementy układu kostnego ulegały modyfikacji, przystosowując się do środowiska i trybu życia. Szkielet kota to szkielet doskonałego, sprawnego fizycznie małego drapieżnika. Elastyczne stawy, odpowiednia wielkość i proporcje poszczególnych elementów ułatwiają zwierzakom zwinne poruszanie się i zwiększają jego szansę na udane łowy.
Rola szkieletu u kota
Oczywiście sam szkielet nie wystarczy, by zwierzę mogło się poruszać – potrzebne są do tego jeszcze mięśnie, ścięgna, układ nerwowy… Niemniej jednak spełnia on ważną funkcję: stanowi rusztowanie, na którym opiera się ciało. Ma też duży wpływ na wygląd zewnętrzny zwierzaków. Kości czaszki ponadto chronią mózg a kości klatki piersiowej serce i płuca. A małe kosteczki słuchowe pomagają odbierać dźwięki.
Koci szkielet i szkielety wszystkich innych kręgowców, w tym człowieka, mają wspólne pochodzenie. Pierwsze prymitywne stworzenia posiadające szkielet wewnętrzny pojawiły się już w kambrze1 – okresie w dziejach ziemi, który trwał od około 600 do około 490 milionów lat temu2. Dały one początek wszystkich współczesnym rybom, płazom, gadom i ssakom a w trakcie ewolucji zmieniały się ich szkielety.
„Wynalezienie” szkieletu wewnętrznego było ogromnym sukcesem ewolucji; młodsze ewolucyjnie zwierzęta, owady, pajęczaki itd., mają szkielet zewnętrzny w postaci pancerza. Szkielet wewnętrzny jest stosunkowo lekki, więc jego właściciel może osiągać bardzo duże rozmiary (wyobraźcie sobie, ile ważyłby zewnętrzny szkielet żuka o rozmiarach słonia) oraz rośnie wraz ze swoim właścicielem – raki, pająki i inne bezkręgowce muszą co jakiś czas pozbywać się starego pancerzyka, by rosnąć.
Szkielet kota
Budowa szkieletu u kota
Koci szkielet składa się z około 250 różnych kości3 – od maleńkich kosteczek słuchowych do dużych kości miednicznych – plus chrząstki. Cały szkielet możemy podzielić na kilka części: czaszkę, kręgosłup, klatkę piersiową, kończyny przednie i kończyny tylne.
Kocia czaszka – Składa się z części twarzowej i części mózgowej. Część twarzowa to wszystkie kości, które skrywają się pod kocim pyszczkiem: szczęka, żuchwa, kości nosa itd. Kości części mózgowej tworzą tzw. puszkę mózgową, która chroni najważniejszych element układu nerwowego – mózg. Kości twarzy – głównie – i puszka mózgowa – w mniejszym stopniu – kształtują wygląd kociej głowy. A ten fragment kociej anatomii najbardziej różnicuje poszczególne rasy kotów. Nie zapominajmy o zębach – one też są utworzone z tkanki kostnej.
Koci kręgosłup – Składa się z kości zwanych kręgami i dzieli na pięć odcinków: szyjny (7 kręgów), piersiowy (13 kręgów), lędźwiowy (7 kręgów), krzyżowy (3 kręgi, zrośnięte ze sobą) i ogonowy (14-28 kręgów). Tworzy oś ciała jego oparcie, jednocześnie osłania rdzeń kręgowy. Kręgi kociego kręgosłupa są połączone ze sobą bardzo luźno, dzięki temu jest on tak bardzo elastyczny.
Kocia klatka piersiowa – Tworzą ją żebra, odchodzące od kręgów piersiowych, połączone mostkiem. Klatka piersiowa jest bocznie spłaszczona i ochrania płuca i serce.
Kocie kończyny przednie – Nie mają połączenia z kręgosłupem. Łopatki przytrzymywane są jedynie przez odpowiednie mięśni i ścięgna. Obojczyki są szczątkowe – między innymi dlatego koty mogą przeciskać się przez wąskie szczeliny. Same kończyny przednie składają się z pojedynczej kości ramiennej, Dwóch kości przedramienia: promienistej i łokciowej, kilku kości nadgarstka, kilku kości śródręcza oraz kilku kości palców.
Kocie kończyny tylne – Są połączone z kręgosłupem poprzez kości miednicy: biodrową, łonową i kulszową. Same kończyny tylne składają się z jednej kości udowej, dwóch kości podudzia: piszczelowej i strzałkowej, kilku kości stępu (stawu skokowego), kilku kości śródstopia oraz kilku kości palców.
Elementy szkieletu kota
Kości i chrząstki u kota
Wszystkie kocie kości, podobnie jak kości innych ssaków, w tym ludzi, zbudowane są ze specyficznej tkanki, zwanej tkanką kostną. Jest ona sztywna i bardzo wytrzymała, ponieważ jest wysycona związkami mineralnymi, które stanowią aż 60-70% suchej masy4.
Pozornie może zatem wydawać się martwa, ale tak nie jest. Kości są żywymi tkankami, które prócz związków mineralnych zawierają również specyficzne żywe komórki; do nich również dochodzą naczynia krwionośne. Koci szkielet cały czas ulega przemianie, a na jego stan wpływają takie czynniki, jak choroby i odżywianie.
Tkanka kostna jest swoistym magazynem pierwiastków mineralnych – wapnia, fosforu i innych – które w razie potrzeby są uwalniane. W szpiku kostnym, który wypełnia wnętrze kości, produkowane są krwinki.
Tkanka kostna jest odmianą tzw. tkanki łącznej. Zaliczamy do niej również tkankę chrzęstną. Możemy powiedzieć, iż chrząstki są jakby prymitywniejszą wersją kości (ale chyba nie jest to zbyt poprawne stwierdzenie). Są bardzie miękkie, bardziej elastyczne i mniej trwałe od kości, ale też spełniają ważne funkcje.
Z chrząstek zbudowane są między innymi: powierzchnie stawowe, krążki międzykręgowe, przewody słuchowe zewnętrzne, trąbki słuchowe, nagłośnia, krtań, tchawica, oskrzela i przegroda nosa. Chrząstkę znajdziemy również w małżowinach. Wyróżniamy trzy rodzaje tkanki chrzęstnej: szklistą, sprężystą i włóknistą.
Tekst: Jacek P. Narożniak
Zdjęcie 1.: By Jürgen from Sandesneben, Germany (Flickr)
[CC BY 2.0], via Wikimedia Commons
Zdjęcie 2.: See page for author
[CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons
Rysunek: Pierre Rousselet-Blanc (Red.): Poradnik encyklopedyczny KOTY.
Larousse Polska, Wrocław 2006.
Przypisy:
1. Aleksander Rajski: Zoologia tom 1. część ogólna B. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1986.
2. Encyklopedia Powszechna PWN, tom 2. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1974.
3. Pierre Rousselet-Blanc (Red.): Poradnik encyklopedyczny KOTY. Larousse Polska, Wrocław 2006.
4. Aleksander Rajski: Zoologia tom 1. część ogólna A. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1986.
