Dziedziczenie umaszczenia liliowego u kotów

Wspominałem już zapewne, że lubię jasne kolory kociego futra, w tym oczywiście umaszczenie liliowe. O tej barwie włosów u naszych futrzaków też już pisałem. Nie było jednak do tej pory mowy o tym, jak dziedziczy się liliowe umaszczenie u kotów. Pamiętajcie tylko, że poniższe liczby to dane statystyczne, które mają pokazać, jakie jest prawdopodobieństwo narodzin liliowego potomstwa, a nie rzeczywistą liczbę liliowych kociąt w każdym miocie (poza sytuacjami, gdy na świat mogą przyjść wyłącznie młode o tej barwie futra).

Geny odpowiedzialne za liliowe umaszczenie u kotów

Umaszczenie liliowe u kotów jest rozjaśnioną wersją czekoladowego – skoro tak, to koty o liliowym umaszczeniu futra, podobnie jak te o czekoladowym, muszą mieć dwa allele b. Jak wiemy, allel b jest mutacją allelu B, który warunkuje umaszczenia czarne i niebieskie. Jest wobec niego recesywny – dlatego koty czekoladowe i liliowe mają zawsze dwa allele b. W grupie genów B znajduje się bowiem jeszcze jeden allel: allel bl, który odpowiada za umaszczenia cynamonowe i płowe, ale nie występuje on u wielu kocich ras.

Domyślacie się zapewne, że drugim allelem, który muszą mieć koty o liliowym umaszczeniu, jest allel d. Jego działanie polega na sklejaniu ziaren barwnika w większe grudki, co skutkuje wizualnym rozjaśnieniem koloru kocich włosów (patrz Jasne i ciemne umaszczenia u kotów). Jest on recesywny do allelu ciemnego umaszczenia D, czyli koty o liliowym futerku mają zawsze dwa allele d.

Podsumowując powyższe, koty o liliowym umaszczeniu mogą mieć genotyp bbdd albo bbldd. Możemy się zatem domyślać, iż liliowe kocięta mogą urodzić się tylko po rodzicach, które mają w genotypach allel b i allel d.

Kojarzenie kota liliowego z kotem liliowym i z kotem czekoladowym

Zacznijmy od kojarzenia ze sobą dwóch kotów o liliowym umaszczeniu, co wydaje się najbardziej oczywistym sposobem na uzyskanie liliowym kociąt – liliowy plus liliowy, równa się liliowy, prawda?

Kot o liliowym umaszczeniu może mieć genotyp bbdd lub bbldd. Kojarząc zatem osobnika liliowego z liliowym, możemy dokonać czterech kombinacji genotypów, czyli połączyć:

1. kota o genotypie bbdd z kotem o genotypie bbdd,
2. kota o genotypie bbdd z kotem o genotypie bbldd,
3. kota o genotypie bbldd z kotem o genotypie bbdd,
4. kota o genotypie bbldd z kotem o genotypie bbldd.

W pierwszych trzech kojarzeniach zawsze rodzą się liliowe kocięta – nie ma innej możliwości. W czwartym kojarzeniu szanse ich narodzin wynoszą 75%.

Schemat, który prezentuję poniżej, ilustruje to ostatnie krycie, czyli kojarzenie kota o genotypie bbldd z kotem o genotypie bbldd. Jak widzimy, potomstwo tej pary ma genotypy bbdd, bbldd, blbldd, w stosunku 1:2:1. Pod względem fenotypów oznacza to 3/4 liliowych kociąt oraz 1/4 płowych kociąt.

Czyli przy kojarzeniu kota liliowego z kotem liliowym, kocięta o liliowym umaszczeniu stanowią 75-100% miotu. Oczywiście w rasach, w których nie ma umaszczeń cynamonowego i płowego, każdy miot składa się wyłącznie z liliowego potomstwa.

Kot o czekoladowym umaszczeniu może mieć genotyp bbDD, bbDd, bblDD lub bblDd. Co oczywiście oznacza, iż związek kota liliowego z czekoladowym to kojarzenia:

1. kota o genotypie bbdd z kotem o genotypie bbDD,
2. kota o genotypie bbdd z kotem o genotypie bbDd,
3. kota o genotypie bbdd z kotem o genotypie bblDD,
4. kota o genotypie bbdd z kotem o genotypie bblDd,
5. kota o genotypie bbldd z kotem o genotypie bbDD,
6. kota o genotypie bbldd z kotem o genotypie bbDd,
7. kota o genotypie bbldd z kotem o genotypie bblDD,
8. kota o genotypie bbldd z kotem o genotypie bblDd.

W 2, 4 i 6 z powyższych kryć prawdopodobieństwo narodzin liliowego potomstwa to 50%. W 8 wynosi już tylko 12,5%. Natomiast w 1, 3, 5 oraz 7 jest zerowe.

Poniższy schemat prezentuje 8 krycie, czyli kojarzenie kota o genotypie bbldd z kotem o genotypie bblDd. Jak widzimy potomstwo tej pary ma genotypy bbDd, bbdd, bblDd, bbldd, blblDd oraz blbldd, w stosunku 1:1:2:2:1:1. Za genotypami tymi kryje się 3/8 kociąt czekoladowych, 3/8 kociąt liliowych, 1/8 kociąt cynamonowych oraz 1/8 kociąt płowych.

Czyli przy kojarzeniu kota liliowego z kotem czekoladowym, kocięta o liliowym umaszczeniu stanowią 0-50% miotu. Oczywiście w rasach, w których nie ma umaszczeń cynamonowego i płowego, choć statystycznie potomstwo liliowe nadal stanowi 0-50%, to jednak prawdopodobieństwo ich narodzin nieco się zwiększy, ponieważ u przedstawicieli tych ras nie ma alleli bl.

Kojarzenie kota liliowego z kotem niebieskim i z kotem czarnym

Koty o umaszczeniu niebieskim mają genotyp BBdd, Bbdd lub Bbldd – zależnie od rasy. Czyli kojarzenie kota liliowego z kotem niebieskim oznacza łączenie:

1. kota o genotypie bbdd z kotem o genotypie BBdd,
2. kota o genotypie bbdd z kotem o genotypie Bbdd,
3. kota o genotypie bbdd z kotem o genotypie Bbldd,
4. kota o genotypie bbldd z kotem o genotypie BBdd,
5. kota o genotypie bbldd z kotem o genotypie Bbdd,
6. kota o genotypie bbldd z kotem o genotypie Bbldd.

Największe prawdopodobieństwo tego, że na świat przyjdzie liliowe potomstwo istnieje przy kojarzeniu 2, 3 i 5 – wynosi 50%. W 6 kryciu to już tylko 12,5%. W 1 i 4 zaś szanse narodzin młodych o liliowym futrze są zerowe.

Schemat poniżej ukazuje nam 6 krycie, czyli kojarzenie kota o genotypie bbldd z kotem o genotypie Bbldd. Widzimy, że potomstwo tej pary ma genotypy Bbdd, Bbldd, bbldd, blbl, w stosunku 1:1:1:1. Pod względem fenotypów oznacza to 2/4 niebieskich kociąt, 1/4 liliowych kociąt oraz 1/4 płowych kociąt.

Czyli przy kojarzeniu kota liliowego z kotem niebieskim, kocięta o liliowym umaszczeniu stanowią 0-50% miotu.

Koty o czarnym umaszczeniu mogą mieć genotypy: BBDD, BBDd, BbDD, BbDd, BblDD oraz BblDd. Czyli kojarząc kota liliowego z kotem czarnym, możemy połączyć:

1. kota o genotypie bbdd z kotem o genotypie BBDD,
2. kota o genotypie bbdd z kotem o genotypie BBDd,
3. kota o genotypie bbdd z kotem o genotypie BbDD,
4. kota o genotypie bbdd z kotem o genotypie BbDd,
5. kota o genotypie bbdd z kotem o genotypie BblDD,
6. kota o genotypie bbdd z kotem o genotypie BblDd,
7. kota o genotypie bbldd z kotem o genotypie BBDD,
8. kota o genotypie bbldd z kotem o genotypie BBDd,
9. kota o genotypie bbldd z kotem o genotypie BbDD,
10. kota o genotypie bbldd z kotem o genotypie BbDd,
11. kota o genotypie bbldd z kotem o genotypie BblDD,
12. kota o genotypie bbldd z kotem o genotypie BblDd,

Prawdopodobieństwo narodzin liliowych kociąt ze związku liliowego i czarnego osobnika nie jest duże. Największe będzie przy kojarzeniach 4, 6 i 10 z tych, przedstawionych powyżej. W przypadku 12 wynosi już ono tylko 12,5%. W pozostałych kryciach jest wręcz zerowe.

Poniższy schemat ilustruje kojarzenie oznaczone numerem 12. Widzimy na nim, że potomstwo tej pary na genotypy BbDd, Bbdd, BblDd, Bbldd, bblDd, bbldd, blblDd, blbldd, w stosunku 1:1:1:1:1:1:1:1. Pod względem fenotypów to 2/8 czarnych kociąt, 2/8 niebieskich kociąt, 1/8 czekoladowych kociąt, 1/8 liliowych kociąt, 1/8 cynamonowych kociąt oraz 1/8 płowych kociąt.

Czyli przy kojarzeniu kota liliowego z kotem czarnym, kocięta o liliowym umaszczeniu stanowią 0-25% miotu.

Kojarzenie kota liliowego z kotem płowym i z kotem cynamonowym

Kot o umaszczeniu płowym ma genotyp blbldd. Oznacza to, że kojarząc kota liliowego z płowym, możemy połączyć:

1. kota o genotypie bbdd z kotem o genotypie blbldd,
2. kota o genotypie bbldd z kotem o genotypie blbldd.

Można się domyślać, że związek kota liliowego z płowym ma dużą szansę zaowocowania liliowym potomstwem, ponieważ każde z rodziców ma jasne futro, a umaszczenie liliowe dominuje nam płowym. Rzeczywiście, w pierwszym z przedstawionych powyżej kryć wynoszą one aż 100%, w drugim 50%.

Schemat zaprezentowany poniżej, przedstawia drugie krycie, czyli kojarzenie kota o genotypie bbldd z kotem o genotypie blbldd. Potomstwo tej pary ma genotypy bbdd oraz blbldd, w stosunku 1:1. Są one równoznaczne z 1/2 kociąt liliowych i 1/2 kociąt płowych.

Czyli przy kojarzeniu kota liliowego z kotem płowym, kocięta o liliowym umaszczeniu stanowią 50-100% miotu.

Kot o umaszczeniu cynamonowym może mieć genotyp blblDD lub blblDd – a jak wiemy, allel bl jest recesywny wobec b, dlatego szanse na uzyskanie liliowych kociąt są spore, choć mniejsze niż przy związku osobnika liliowego z płowym. Kojarząc kota liliowego z kotem cynamonowym, możemy połączyć:

1. kota o genotypie bbdd z kotem o genotypie blblDD,
2. kota o genotypie bbdd z kotem o genotypie blblDd,
3. kota o genotypie bbldd z kotem o genotypie blblDD,
4. kota o genotypie bbldd z kotem o genotypie blblDd.

Największe prawdopodobieństwo narodzin liliowego potomstwa występuje przy kojarzeniu 2 – wynosi ono 50%. Przy ostatnim kryciu szanse te wynoszą już tylko 12,5%. W 1 i 2 natomiast są zerowe.

Poniższy schemat ilustruje 4 krycie, czyli kojarzenie kota o genotypie bbldd z kotem o genotypie blblDd. Potomstwo tej pary ma genotypy bblDd, bbldd, blblDd, blbldd, w stosunku 1:1:1:1. Oznacza to 1/4 kociąt czekoladowych, 1/4 kociąt liliowych, 1/4 kociąt cynamonowych oraz 1/4 kociąt płowych.

Czyli przy kojarzeniu liliowego kota z kotem czekoladowym, kocięta o liliowym umaszczeniu stanowią 0-50% miotu.

Kojarzenie kota czarnego z kotem czarnym, z kotem niebieskim, z kotem czekoladowym, z kotem cynamonowym i z kotem płowym

Kot o czarnym umaszczeniu ma genotyp BBDD, BBDd, BbDD, BbDd, BblDD lub BblDd. Przy łączeniu ze sobą kotów czarny, istnieje aż 21 możliwości kombinacji powyższych genotypów. Liliowe umaszczenie mogą dać jednak tylko połączenia:

1. kota o genotypie BbDd z kotem o genotypie BbDd,
2. kota o genotypie BbDd z kotem o genotypie BblDd,

W obydwu prawdopodobieństwo narodzin liliowego potomstwa wynosi zaledwie 6,25%. W pozostałych, niewymienionych tu przypadkach (można je zobaczyć w tekście Dziedziczenie umaszczenia czarnego u kotów), nigdy nie doczekamy się młodych o tej barwie futra. To oznacza, że przy kojarzeniu czarnego kota z kotem czarnym, kocięta o liliowym umaszczeniu o stanowią 0-6,25% miotu.

Kot o umaszczeniu niebieskim może mieć genotyp BBdd, Bbdd lub Bbldd. Oznacza to, że kojarząc kota czarnego z kotem niebieskim mamy aż 18 kombinacji genotypów. Pożądany przez nas efekt dadzą tylko trzy z nich. To kojarzenia:

1. kota o genotypie BbDd z kotem o genotypie Bbdd,
2. kota o genotypie BbDd z kotem o genotypie Bbldd,
3. kota o genotypie BblDd z kotem o genotypie Bbdd.

W każdym z nich szanse narodzin liliowego potomstwa to 12,5%. W wszystkich innych kombinacjach genotypów czarnego i niebieskiego rodzica są one zerowe (można je zobaczyć w tekście Dziedziczenie umaszczenia czarnego u kotów). Czyli przy kojarzeniu kota czarnego z kotem niebieskim, kocięta o liliowym umaszczeniu stanowią 0-12,5%.

Kot o czekoladowym umaszczeniu ma genotyp bbDD, bbDd, bblDD lub bblDd. Daje nam to aż 24 kombinacje genotypów przy kojarzeniu kota czarnego z czekoladowym, jednakże młode o liliowym futrze dadzą tylko kojarzenia:

1. kota o genotypie BbDd z kotem o genotypie bbDd,
2. kota o genotypie BbDd z kotem o genotypie bblDd,
3. kota o genotypie BblDd z kotem o genotypie bbDd.

We wszystkich trzech prawdopodobieństwo tego, że na świat przyjdzie liliowe potomstwo wynosi 12,5%. We wszystkich innych, których tu nie wymieniłem (można je zobaczyć w tekście Dziedziczenie umaszczenia czarnego u kotów), jest zerowe. Czyli przy kojarzeniu kota czarnego z kotem czekoladowym, kocięta o liliowym umaszczeniu stanowią 0-12,5% miotu.

Kot o cynamonowym umaszczeniu ma genotyp blblbDD lub blblbDd. Łącząc ze sobą kota czarnego i cynamonowego mamy 12 możliwości kojarzeń genotypów. Liliowe kocięta urodzą się jednak tylko wtedy, gdy będziemy kojarzyć:

1. kota o genotypie BbDd z kotem o genotypie blblDd.

W powyższym kryciu prawdopodobieństwo narodzin liliowego potomstwa wynosi raptem 12,5%. W pozostałych, których tu nie wymieniłem (można je zobaczyć w tekście Dziedziczenie umaszczenia czarnego u kotów), jest zerowe. Czyli przy kojarzeniu kota czarnego z kotem cynamonowym, kocięta o liliowym umaszczeniu stanowią 0-12,5% miotu.

Kot o płowym umaszczeniu ma genotyp blbldd. Oznacza to, że kojarząc kota liliowego z płowym, możemy dokonać 6 różnych kryć. Liliowe kocięta przyjdą na świat tylko, gdy będziemy łączyć:

1. kota o genotypie BbDd z kotem o genotypie blbldd.

W powyższym kryciu prawdopodobieństwo narodzin liliowego potomstwa wynosi raptem 25%. W pozostałych, których tu nie wymieniłem (można je zobaczyć w tekście Dziedziczenie umaszczenia czarnego u kotów), jest zerowe. Czyli przy kojarzeniu kota czarnego z kotem płowym, kocięta o liliowym umaszczeniu stanowią 0-25% miotu.

Kojarzenie kota niebieskiego z kotem niebieskim, z kotem czekoladowym, z kotem cynamonowym i z kotem płowym

Kot o umaszczeniu niebieskim mogą mieć genotyp BBdd, Bbdd lub Bbldd. Co oznacza, że kojarząc ze sobą dwa niebieskie zwierzaki, możemy dokonać 6 różnych połączeń powyższych genotypów. Rzecz jasna nie wszystkie zaowocują niebieskim potomstwem. W grę wchodzą tylko połączenia:

1. kota o genotypie Bbdd z kotem o genotypie Bbdd,
2. kota o genotypie Bbdd z kotem o genotypie Bbldd.

Prawdopodobieństwo narodzin niebieskich maluchów wynosi w powyższych kryciach 24%. We wszystkich innych możliwych połączeniach genotypów niebieskich rodziców (można je zobaczyć w tekście Dziedziczenie umaszczenia niebieskiego u kotów) jest ono zerowe. Czyli przy kojarzeniu niebieskiego kota z niebieskim kotem, kocięta o umaszczeniu niebieskim stanowią 0-25% miotu.

Kot o czekoladowym umaszczeniu ma genotyp bbDD, bbDd, bblDD lub bblDd. Oznacza to, że kojarząc kota niebieskiego z kotem czekoladowy, możemy dokonać jednej z 12 różnych kombinacji genotypów rodziców. Dla nas liczą jednak tylko kojarzenia:

1. kota o genotypie Bbdd z kotem o genotypie bbDd,
2. kota o genotypie Bbldd z kotem o genotypie bbDd,
3. kota o genotypie Bbdd z kotem o genotypie bblDd.

We wszystkich zaprezentowanych powyżej kryć prawdopodobieństwo narodzin liliowego potomstwa wynosi 25%. We wszystkich pozostałych, których tu nie wymieniłem (można je zobaczyć w tekście Dziedziczenie umaszczenia niebieskiego u kotów), równa się zero. Czyli przy kojarzeniu niebieskiego kota z czekoladowym kotem, kocięta o umaszczeniu niebieskim stanowią 0-25% miotu.

Kot o cynamonowym umaszczeniu ma genotyp blblDD lub blblDd. To oznacza 6 różnych kojarzeń, przy parowaniu kota niebieskiego z kotem cynamonowych. Liliowe potomstwo dadzą jednak tylko kojarzenie:

1. kota o genotypie Bbdd z kotem o genotypie blblDd.

W powyższym kryciu prawdopodobieństwo narodzin liliowego potomstwa wynosi 25%. W pozostałych, których tu nie wymieniłem (można je zobaczyć w tekście Dziedziczenie umaszczenia niebieskiego u kotów), jest zerowe. Czyli przy kojarzeniu kota niebieskiego z kotem cynamonowym, kocięta o liliowym umaszczeniu stanowią 0-25% miotu.

Kot o płowym umaszczeniu ma genotyp blbldd. Z trzech możliwych kojarzeń kota niebieskiego z płowym ważne jest dla nas połączenie:

1. kota o genotypie Bbdd z kotem o genotypie blbldd.

Szanse narodzin liliowego potomstwa wynoszą w nim 50%. W dwóch pozostałych jest zerowe. Czyli przy kojarzeniu kota niebieskiego z kotem płowym, kocięta o liliowym umaszczeniu stanowią 0-50%.

Kojarzenie kota czekoladowego z kotem czekoladowym, z kotem cynamonowym i z kotem płowym

Kot o umaszczeniu czekoladowym może mieć zatem genotyp bbDD, bbDd, bblDD lub bblDd. Oznacza to 10 różnych możliwości kojarzeń genotypów przy łączeniu kota czekoladowego z kotem czekoladowym. Młode o liliowym futrze dadzą tylko kojarzenia:

1. kota o genotypie bbDd z kotem o genotypie bbDd,
2. kota o genotypie bblDd z kotem o genotypie bbDd,
3. kota o genotypie bblDd z kotem o genotypie bblDd.

W 1 i 2 prawdopodobieństwo narodzin liliowego potomstwa wynosi 25%. W 3 równa się 18,75%. W pozostałych, których nie wymieniłem (można je zobaczyć w tekście Dziedziczenie umaszczenia czekoladowego u kotów), jest zerowe. Czyli przy kojarzenia kota czekoladowego z kotem czekoladowym, kocięta o liliowym umaszczeniu stanowią 0-25%.

Kot o cynamonowym umaszczeniu ma genotyp blblbDD lub blblbDd. Oznacza to 8 różnych możliwości kojarzeń genotypów przy łączeniu kota czekoladowego z kotem czekoladowym. Młode o liliowym futrze dadzą tylko kojarzenia:

1. kota o genotypie bbDd z kotem o genotypie blblDd,
2. kota o genotypie bblDd z kotem o genotypie blblDd.

W pierwszym kryciu prawdopodobieństwo narodzin liliowego potomstwa wynosi 25%. W drugim równa się 12,5%. W pozostałych, których nie wymieniłem (można je zobaczyć w tekście Dziedziczenie umaszczenia czekoladowego u kotów), jest zerowe. Czyli przy kojarzenia kota czekoladowego z kotem czekoladowym, kocięta o liliowym umaszczeniu stanowią 0-25%.

Kot o płowym umaszczeniu ma genotyp blbldd. Oznacza to 4 różnych możliwości kojarzeń genotypów przy łączeniu kota czekoladowego z kotem czekoladowym. Młode o liliowym futrze dadzą tylko kojarzenia:

1. kota o genotypie bbDd z kotem o genotypie blbldd,
2. kota o genotypie bblDd z kotem o genotypie blbldd.

W pierwszym kryciu prawdopodobieństwo narodzin liliowego potomstwa wynosi 50%. W drugim równa się 25%. W pozostałych, których nie wymieniłem (można je zobaczyć w tekście Dziedziczenie umaszczenia czekoladowego u kotów), jest zerowe. Czyli przy kojarzenia kota czekoladowego z kotem czekoladowym, kocięta o liliowym umaszczeniu stanowią 0-50%.

Kojarzenia z kotami białymi, kotami rudymi, z kotami kremowymi i z kotami szylkretowymi

Umaszczenia białe i rude (kremowe) u kotów dziedziczą się niezależnie od innych kolorów futra. Dodatkowo maskują one działanie innych genów odpowiedzialnych za barwę włosów u kota. Oznacza to, że koty rude i białe mogą dać nam potomstwo czarne, niebieskie, czekoladowe, liliowe, cynamonowe i płowe – zależnie od alleli, które skrywają w swoich genotypach.

U kotów szylkretowych sytuacja jest nieco odmienna. U nich bowiem obok rudej (lub kremowej) barwy pojawia się drugi kolor. Ułatwia nam to przewidywania, co do umaszczeń potomstwa szylkretowych osobników.

Kojarzenie kota, z których nie uzyskamy kociąt liliowych

Nigdy nie urodzą nam się kocięta o umaszczeniu liliowym po:

1. dwóch kotach cynamonowych,
2. dwóch kotach płowych
3. parze złożonej z kota cynamonowego i płowego.

Dlaczego? Dlatego, że żadne z nich nie ma allelu b, który jest niezbędny do tego, by na świat przyszło liliowe potomstwo.

Wnioski dotyczące dziedziczenia umaszczenia liliowego u kotów

1. Umaszczenie liliowe dziedziczy się niezależnie od płci.
2. Umaszczenie liliowe jest recesywne wobec czarnego, niebieskiego i czekoladowego, dominujące wobec cynamonowego i płowego
3. Jeśli chcemy doczekać się liliowego potomstwa, najlepiej skojarzyć ze sobą dwa koty o liliowym umaszczeniu.
4. Kojarzenie kota o umaszczeniu czekoladowym z kotem o umaszczeniu liliowym lub dwóch kotów o umaszczeniu czekoladowym również może skutkować narodzinami liliowych kociąt, jeśli czekoladowy osobnik jest nosicielem allelu d.
5. Koty o umaszczeniach czarnym, niebieskim, cynamonowym i płowym z odpowiednimi partnerami także mogą zostać rodzicami liliowego potomstwa.
6. Jeśli w rasie nie występują umaszczenia cynamonowe i płowe, prawdopodobieństwo narodzin liliowych kociąt zwiększa się, ponieważ w populacji nie występuje allel bl.

Tekst: Jacek P. Narożniak
Zdjęcie: „Cat sitting”
by Rbrajesh
– Own work.
Licensed under CC BY-SA 4.0
via Wikimedia Commons.