Dziedziczenie oklapniętych uszu u kotów

Oklapnięte uszy pojawiły się początkowo u kotów, które stały się przodkami rasy szkocki fold. O ile mi jednak wiadomo, hodowcy próbują uzyskać inne rasy obdarzone tą niezwykłą cechą. Chociaż koty o oklapniętych uszach mają swój urok, rozmnażanie ich budzi kontrowersje. Dlaczego? I w jaki sposób klapnięte uszy się dziedziczą? Pamiętajcie, że przedstawione w tym tekście liczby to dane statystyczne – rzeczywiste wyniki krycia mogą nieco od nich odbiegać.

Geny odpowiedzialne za oklapnięcie uszu u kotów

Znam tylko jeden gen, który odpowiada za oklapnięcie uszu u kotów. Ten, który występuje u szkockich foldów i który zapisujemy literami Fd. Domyślacie się zapewne, że skoro używamy dużej litery w tym zapisie, allel musi być dominujący. I tak jest w rzeczywistości. Jego antagonistą jest recesywny allel fd, który warunkuje normalny kształt uszu.

Skoro allel Fd jest dominujący, to wystarczy jeden, by u kota pojawiła się ta niezwykła cecha. Czyli koty o genotypach FdFd oraz Fdfd mają oklapnięte uszy a koty o genotypach fdfd mają uszy proste.

Z genem folded (jak jest on nazywany) jest jednak pewien problem. Gdy występuje w homozygocie (genotyp FdFd) powoduje bolesne zmiany w kocim szkielecie (pisałem o tym w tekście Oklapnięte uszy u kotów). O ile mi jednak wiadomo, koty o genotypach Fdfd, czyli z jednym tylko allelem Fd również mogą chorować, choć prawdopodobieństwo tego jest znacznie mniejsze.

Ciekawostką jest jednak to, że allel Fd nie zawsze powoduje oklapnięcie uszu. Czasami koty, których uszy wydają się być normalne, mają w swych genotypach allel Fd¹.

Kojarzenie kota z oklapniętymi uszami z kotem z oklapniętymi uszami

Jak napisałem powyżej koty o uszach folded mogą mieć genotyp FdFd lub Fdfd. Oznacza to, że w tym przypadku możemy skojarzyć:

• kota o genotypie FdFd z kotem o genotypie FdFd,
• kota o genotypie FdFd z kotem o genotypie Fdfd,
• kota o genotypie Fdfd z kotem o genotypie Fdfd.

W pierwszym przypadku, rodzice mają wyłącznie allele Fd. Ich dzieci muszą mieć zatem wyłącznie genotyp FdFd i oklapnięte uszy. Innej możliwości nie ma, co ilustruje poniższy schemat. Niestety wszystkie kocięta tej pary będą cierpiały z powodu zmian kostnych.

Kojarzenie kota z oklapniętymi uszami z kotem z oklapniętymi uszami

Gdy jeden z rodziców ma genotyp FdFd a drugi Fdfd, nieco inaczej wyglądać będą genotypy potomstwa niż w przykładzie wyżej. Statystycznie połowa będzie miała genotyp FdFd a połowa genotyp Fdfd, co możemy zobaczyć na schemacie poniżej. Całe potomstwo będzie miało oklapnięte uszy, ale statystycznie tylko połowa narażona jest na chorobę kości.

Jeszcze bardziej komplikuje się sytuacja, w której każde z rodziców ma genotyp Fdfd. Każde wytwarza dwa rodzaje plemników, jeden z allelem Fd, drugi z allelem fd, więc u potomstwa mogą pojawić się trzy różne genotypy. Statystycznie 1/4 kociąt ma genotyp FdFd, 2/4 genotyp Fdfd a 1/4 genotyp fdfd – patrz schemat poniżej. Pod względem fenotypów wygląda to następująco: 1/4 kociąt ma oklapnięte uszy ale jest chora, 2/4 kociąt ma oklapnięte uszy ale jest potencjalnie zdrowa, 1/4 kociąt ma normalne, proste uszy.

Kojarzenie kota z oklapniętymi uszami z kotem z oklapniętymi uszami

Kojarzenie kota o oklapniętych uszach z kotem o uszach prostych

Jak się zapewne domyślacie, w tym przypadku kojarzymy ze sobą:

• kota o genotypie FdFd z kotem o genotypie fdfd,
• kota o genotypie Fdfd z kotem o genotypie fdfd.

W wariancie pierwszym, jeden z rodziców ma wyłącznie allele Fd, drugi wyłącznie allele fd. Oznacza to, że ich potomstwo może mieć wyłącznie genotyp Fdfd. Kocięta będą miały więc oklapnięte uszy, ale raczej będą zdrowe. Proces tego dziedziczenia ilustruje poniższy schemat.

Kojarzenie kota o oklapniętych uszach z kotem o uszach prostych

W wariancie drugim, jeden z rodziców ma allel Fd i allel fd, drugi zaś wyłącznie allele fd. W efekcie statystycznie połowa ich dzieci ma genotyp Fdfd, połowa zaś genotyp fdfd. Czyli połowa ma klapnięte uszy a połowa ma uczy proste. Potomstwo o klapniętych uszach raczej jest zdrowe. Proces tego dziedziczenia ilustruje poniższy schemat.

Kojarzenie kota o oklapniętych uszach z kotem o uszach prostych

Kojarzenie kota o prostych uszach z kotem o prostych uszach

I wreszcie ostatnie krycie. W tym przypadku jedynie:

• kojarzymy kota o genotypie fdfd z kotem o genotypie fdfd.

Rodzice mają wyłącznie allel fd, więc ich dzieci również muszą mieć tylko je. Zatem wszystkie kocięta tej pary mają genotypy fdfd a tym samym proste uszy. Proces tego dziedziczenia ilustruje poniższy schemat.

Kojarzenie kota o prostych uszach z kotem o prostych uszach

Wnioski z dziedziczenia oklapniętych uszu u kotów

• Kojarzenie dwóch kotów o klapniętych uszach nie jest dobrym sposobem na uzyskanie kociąt o klapniętych uszach, ponieważ niesie bardzo duże ryzyko narodzin chorego potomstwa.
• Chcąc dochować się kociąt o klapniętych uszach, najlepiej kojarzyć kota o klapniętych uszach z kotem o uszach prostych, wtedy ryzyko wystąpienia choroby u potomstwa jest minimalne.
• Po rodzicach z prostymi uszami rodzą się kocięta z prostymi uszami (choć podobno u niektórych foldów uszy wydają się być normalne, mimo iż mają one w genotypie allel Fd, ale to chyba rzadkość).

Tekst: Jacek P. Narożniak
Zdjęcie: By Nickolas Titkov from Moscow, Russian Federation
(SFL Deyma Barberry O.A.)
[CC BY-SA 2.0], via Wikimedia Commons

Przypisy:

1. Pierre Rousselet-Blanc (Red.): Poradnik encyklopedyczny KOTY. Larousse Polska, Wrocław 2006.